Tentoonstelling Rembrandt – Hoogstraten

Het Kunsthistorisches Museum in Wenen wijdt van 8 oktober 2024 tot 12 januari 2025 een tentoonstelling aan het werk van Samuel van Hoogstraten en Rembrandt van Rijn, onder de titel Colour and Illusion.

Het accent ligt op de indruk die Rembrandt maakte op zijn begaafde pupil Samuel, die in Wenen aan het Habsburgse Hof groot succes zou hebben. De fascinerende wisselwerking tussen de twee schilders, die beiden excelleerden met kleur en illusionistische technieken zal te bewonderen zijn in 60 schilderijen en tekeningen.  Het Kunsthistorisches Museum beschouwt deze tentoonstelling als het culturele hoogtepunt van 2024. Het museum kondigt de tentoonstelling aan met een portret van Rembrandt van een jonge dame binnen een schilderij, haar beide handen losjes liggend over de zwarte omlijsting. 

De catalogus voor deze unieke tentoonstelling wordt zonder twijfel een collectors item. Voor alle familieleden een aanrader om in Wenen te bezoeken!

Opgesteld door: Steven van Hoogstraten

In memoriam Paul van Hoogstraten

Op 29 november van dit jaar overleed, in zijn woonplaats Zuid-Beijerland, onze neef ing. Paul Jacob van Hoogstraten. Dit na een ziekteperiode van slechts enkele weken. Hij bereikte de leeftijd van 82 jaar.

Paul werd geboren op 25 mei 1941 in Den Haag, groeide op in Wassenaar en Rheden en volgde een HTS-opleiding. Zijn werkend leven stond in dienst van de metallurgische techniek. Hij werkte aanvankelijk voor de Röntgen Technische Dienst, later voor allerhande opdrachtgevers uit de wereld van de petrochemische industrie, onder wie Shell en BP, telkens als inspecteur. Ontelbaar vele reizen heeft hij daarvoor gemaakt. Hij deed dat vanaf 1989 vanuit zijn eigen vennootschap Scimo BV – en hij bleef daarin tot op hoge leeftijd, tot in 2016, actief. Paul was toen bijna 75 jaar.

Paul trouwde in 1984 met Christel Ypma. Dat bracht hen twee zonen, Christiaan en Floris.

Het huwelijk hield geen stand en eindigde na bijna twintig jaar in een scheiding, ofschoon de voormalige echtelieden altijd wel naar elkaar bleven omzien.

Thuisbasis was heel lang zijn mooie huis aan de Molendijk in Piershil. Zijn zonen groeiden daar op, vrienden en familie, en hun aanhang vonden daar een hartelijk welkom.

Neef Paul wilde wel eens wat stellig overkomen, maar in wezen had hij een groot hart. Trouw was hij in al zijn vriendschappen en verbindingen. Ook aan zijn familie was hij altijd zeer toegedaan, dichtbij en verder weg. Bij de vijfjaarlijkse van Hoogstraten-familiedagen en andere gelegenheden ontbrak hij nooit, ook niet bij die van het vorige jaar in Dordrecht. We zijn hem nog dankbaar voor de mooie en zorgvuldige fotoreportages die hij daarvan telkens maakte .

Op de rouwkaart stond een foto van een jonge Paul in een Land Rover, heel passend. En er werd vermeld dat hij tevreden uit het leven is vertrokken. Dat tekende hem. Alles op orde, nu was het goed. Maar door ons zal hij gemist worden. Diegene die hem hebben gekend houden hem in warme gedachtenis.

Lezende jongeman in een renaissancepaleis

Sinds donderdag 29 juni 2023 is in het Dordrechts museum een perspectiefstuk van Samuel van Hoogstraten met een lezende jongeman in een renaissancepaleis te bewonderen. Onze voorzitter Steven van Hoogstraten werd geinterviewed door het TV programma Nieuwsuur in Dordrecht in verband met de onthulling van het nieuw aangekochte perspectiefstuk van Samuel.

Samuel van Hoogstraten laat met het grote perspectiefstuk zien waartoe de schilderkunst in staat is, waarover hij als kunsttheoreticus ook schreef. Daarmee is het perspectiefstuk een toepasselijke aanwinst voor het museum van zes eeuwen schilderkunst.

Meer informatie is te vinden op de website van het Dordrechts museum via deze link. Daar is ook een foto met extreem hoge resolutie van het werk te vinden.

De aflevering van Nieuwsuur met het interview met Steven is hier te bekijken.

Een paar foto’s van de onthullingsplechtigheid:

Familiedag 2022

Zondag 25 september jl. vond weer de vijfjaarlijkse familiedag plaats van de familie van Hoogstraten.
De vorige editie in 2017 was in Breda. Deze keer troffen we elkaar in Dordrecht, in het gastvrije Dordrechts Museum aldaar. Een goede reden daarvoor was de recente  aankoop door het Museum van een portret door onze voorvaderlijke oom Samuel van Hoogstraten (1627-1678). Te weten het manshoge portret van sir Norton Knatchbull, door hem geschilderd rond 1667. 

Over dit schilderij en Samuel kregen wij daarbij een interessante verhandeling door conservator dr. Sander Paarlberg. Zie ook de eerdere vermelding op deze website, en de site van het Museum: www.dordrechtsmuseum.nl.

Daarna volgde een ander bijzonder gebeuren. We begaven ons naar de Grote Kerk in Dordrecht, alwaar in de Munsterkapel een gedenksteen werd onthuld voor Samuel. De Stichting heeft meegewerkt aan initiatief en uitvoering daarvan, en daar ook financieel aan bijgedragen. Maar we zijn ook erkentelijk voor dit Dordtse initiatief.

Voor de ca  25 aanwezige familieleden was het een geanimeerde en memorabele dag!

Portret Jan Karel van Hoogstraten

De voorzitter van het bestuur, Steven van Hoogstraten, heeft namens de familiestichting een prachtig portret van Jan Karel van Hoogstraten (1862-1897) in ontvangst genomen. Dit portret is ons geschonken door de familiestichting Van Dedem. De overhandiging vond plaats in het woonhuis van mw. Floor van Dedem in Kesteren in aanwezigheid van mede-bestuurslid Tom van Hoogstraten.

We zijn verheugd dit familiestuk toe te kunnen voegen aan het familiearchief. Op de familiedag d.d. 25 september zal het getoond worden. Het is voor familieleden mogelijk dit portret na de familiedag in bruikleen te krijgen. Gelieve bij interesse contact op te nemen via het algemene e-mailadres secretaris@vanhoogstraten.org.

Dordrechts Museum verwerft portret gemaakt door Samuel van Hoogstraten

Het Dordrechts Museum heeft dankzij een bijdrage van de Vereniging Rembrandt een indrukwekkend portret van Sir Norton Knatchbull verworven, een werk dat de 17de eeuwse schilder Samuel van Hoogstraten maakte tijdens zijn jaren in Engeland.

Samuel van Hoogstraten portretteerde de politicus en geleerde Sir Norton Knatchbull in de pose waarin Anthony van Dyck eerder de Engelse koning Charles I schilderde. Het portret is een hoogtepunt in zijn oeuvre en voor het Dordrechts Museum een prachtige aanvulling op de collectie schilders tot 1800. Naast het ook met steun van de Vereniging Rembrandt verworven bedriegertje heeft het museum nu nog een werk uit Van Hoogstratens Engelse periode. Het schilderij ondersteunt bovendien het verhaal van de 17de-eeuwse Nederlandse schilders die hun geluk zochten in het buitenland.

Voor meer informatie, lees het bericht op de website van het Dordrechts Museum en het bericht op de website van de Vereniging Rembrandt

 

nieuws

Bestuursvergadering 13 december 2020.

Het Bestuur zal onder meer terugblikken op het leven van mr Gerard Lodewijk van Hoogstraten (Wicky) die in de loop van dit jaar op 86 jarige leeftijd is overleden, te weten op 4 juli 2020. Eerder dit jaar herdachten wij mw Renée Louise van Holthe tot Echten – van Hoogstraten (1933)  die op 10 maart 2020 kwam te overlijden. Verder heeft het Bestuur een beslissing genomen over een collectie schilderijen, die ooit aan het Instituut Collectie Nederland (nu Rijksdienst Cultureel Erfgoed) zijn geschonken. Deze schenking werd echter later betwist, en er wordt nu een definitief standpunt gevraagd. Het Bestuur heeft besloten de betwisting van de schenking niet door te zetten, doch aan te dringen op het verlengen van de bruikleen van één bepaald schilderij uit die collectie waarop een onzer voorouders is geportretteerd.  De Stichting heeft zich vastgelegd op een ondersteuning van het project betreffende een nieuwe herdenkingssteen of grafsteen van schilder Samuel van Hoogstraten, in de Munterskapel in Dordrecht. Dit project vordert gestaag, en zal gaan spelen in 2022, wanneer in Dordrecht enkele herdenkingen plaatsvinden.

Grafsteen Samuel van Hoogstraten

Het bestuur van de Familie Stichting zal op 24 mei een bespreking wijden aan een voorstel uit Dordrecht om een nieuwe steen te leggen op het graf van Samuel van Hoogstraten (1627 – 1678) in de Grote kerk te Dordrecht. Het bestuur overweegt enige fondsen vrij te maken om dit project te ondersteunen.

Samuel in het Dordts Biografisch Woordenboek

Een mooi overzicht van het leven van Samuel van Hoogstraten, geplaatst in het Dordts Biografisch Woordenboek:

Geboren Dordrecht 2 augustus 1627; overleden aldaar 19 oktober 1678. Samuel van Hoogstraten was de zoon van kunstschilder en zilversmid Dirck van Hoogstraten (1596-1640) en Maeiken de Koning (1598-1645). Beide ouders waren doopsgezind. Samuel werd op 12 april 1648 als volwassene doopsgezind gedoopt. Hij huwde op 18 juni 1656 met Sara Balen (overleden 22 november 1678), nicht van stadskroniekschrijver Matthys Balen. Na hun huwelijk gingen zij over tot de Nederduitse gereformeerde (hervormde) kerk. Het huwelijk bleef kinderloos.

Samuel van Hoogstraten was kunstschilder, etser, dichter en kunsttheoreticus en een van de bekendste leerlingen van Rembrandt. Hoewel een bekend portretschilder, ging zijn belangstelling ook uit naar ‘trompe-l’oeil’ en perspectief. Trompe l’oeil is een wijze van schilderen van voorwerpen met veel perspectief en diepte waardoor de beschouwer de illusie heeft het afgebeelde voorwerp te kunnen pakken. Hij schreef de belangrijke verhandeling over de schilderkunst Inleyding tot de hooge schoole der schilderkonst; anders de zichtbaere werelt (1678). Zijn werk als schilder wist hij op vruchtbare wijze te combineren met de pen. Zijn leven lang presenteerde Van Hoogstraten zich als schilder-schrijver.

Twee jaar na de geboorte van Samuel vertrok het gezin Van Hoogstraten naar Den Haag waar Dirck van Hoogstraten lid werd van het Sint-Lucasgilde en een eigen atelier met leerlingen had. Samuel en zijn broer Jan leerden de eerste beginselen van de schilderkunst van hun vader. In augustus 1640 keerde Van Hoogstraten met zijn gezin terug naar Dordrecht waar hij zich als zilversmid vestigde in de Weeshuisstraat. Op 21 december 1640 overleed Dirck. Hij werd begraven in de Grote Kerk.

Omstreeks 1642 vertrok Samuel voor enkele jaren naar Amsterdam om in de leer te gaan bij Rembrandt. Waarschijnlijk was hij eind 1646 weer terug in Dordrecht. Op 12 april 1648 onderging Samuel, samen met zijn zuster Dina, de volwassendoop en werd hij aangenomen als lid van de Doopsgezinde Broederschap in de Lange Breestraat. Dat hij het schilderen afwisselde met het schrijven, blijkt uit de uitgave in januari 1648 van zijn gedichtenbundel Vryheit der Vereenighde Nederlanden, uitgegeven door Abraham Andriesz in Dordrecht. Niet lang daarna verscheen zijn boek Schoone Roseliin, of: De getrouwe liefde van Panthus, uitgegeven bij Jasper Gorisz in Dordrecht. In zijn ‘Aen den leser’ schreef hij: ‘De poësi is een suster, ja een lidt, van mijn godinne Pictura (schilderkunst), dieshalve heb wel veranderingh in de handelingh, maar niet in ’t verstant begaen’. Ook sloot hij zich aan bij de Dordtse kring van schrijvers en dichters, onder wie de Van Godewijcks, Van Somerens, Van Nispens en Johan van Beverwijck.

16 mei 1651 verliet Samuel van Hoogstraten Dordrecht voor een studiereis naar Wenen en Rome. In Wenen werd hij 6 augustus aan het hof van keizer Ferdinand III in audiëntie ontvangen, waar hij zijn kunnen toonde. Een levensecht geschilderd trompe l’oeil deed de keizer uitroepen: ‘Dit ist der eerste Maler die mir betrogen heeft’. Als ‘straf voor dat bedrog’ besloot de keizer het stilleven zelf te houden. Als beloning ontving Van Hoogstraten een medaille met het portret van de keizer aan een gouden ketting. Op de keerzijde van de medaille waren een weegschaal, zwaard, scepter en kruis afgebeeld en de spreuk ‘Firmamenta Regnorum’ (het hechte fundament der koninkrijken). Vervolgens vertrok hij naar Rome en keerde na een verblijf van enkele jaren terug in Wenen. Tijdens zijn verblijf in Wenen gaf zijn broer François in 1652 een door Samuel geschreven poëziebundel uit onder de titel Goude schalmey, met lofdichten van J. van Someren, P. van Godewijck, A. van Nispen en A. van Dorste, die allen tot de Dordtse dichtschool behoorden. Een andere broer van Samuel, de schilder Jan van Hoogstraten, die zich eveneens in Wenen ophield, werd getroffen door een beroerte en stierf daar op 19 mei 1654 op 24-jarige leeftijd.

In 1656 keerde Samuel terug in Dordrecht, waar hij lid werd van de Broederschap der Romeinen. Deze broederschap bestond voornamelijk uit welgestelden en kunstenaars die voor hun studie Rome hadden bezocht. Deze positie leverde hem een aantal belangrijke opdrachten op. Van Hoogstraten trad op 18 juni 1656 in het huwelijk met Sara Balen. Sara en Samuel sloten zich, na in de gereformeerde leer te zijn onderwezen door ds. Jacobus Lydius, aan bij de Nederduitse gereformeerde (hervormde) kerk. Na het afleggen van de meesterproef en de eed als meester-munter werd hij op 22 mei 1656 opgenomen in het serment van de Munt, het eedgenootschap van officieren (o.a. de muntmeester) en werklieden zoals munters en knapen. In 1657 schilderde hij een groepsportret van officieren en leden van het serment. De namen van de 13 geportretteerden staan, helaas voor een deel slecht leesbaar, op een strook papier die op een in perkament gebonden boek ligt.

In datzelfde jaar publiceerde hij een bewerkte vertaling van de Franse auteur Nicolas Faret L’honneste homme ou l’art de plaire à la courtonder de titel Den eerlyken jongeling. Dit uit 27 hoofdstukken bestaande werk werd opgedragen aan Adriaen van Blijenburgh (1616-1682), burgemeester en waardijn (vertegenwoordiger van de Staten van Holland) van de Munt. Als schilder zette hij een schilderschool op, die vermoedelijk gelegen was aan het Marktveld (het latere Scheffersplein). Door Van Hoogstraten opgeleide schilders waren onder meer Nicolaes Maes, Arent de Gelder, Godfried Schalken en Arnold Houbraken. Deze laatste beschreef het leven van Van Hoogstraten in zijn De groote schouburgh der Nederlantsche konstschilders en schilderessen. Uit de gegevens van Houbraken blijkt dat Van Hoogstraten op zijn ruime zolder door hem geschreven toneelstukken door zijn leerlingen liet opvoeren in tegenwoordigheid van ouders en goede bekenden. Samuel werd voor het eerst genoemd als provoost (een vooraanstaande en ervaren meester-munter met een vertrouwenspositie) van de Munt als hij op 5 oktober 1659 de belofte afneemt van Cornelis van Dalen als knaap van de Munt.

Tussen mei 1662 en eind 1667 verbleven Van Hoogstraten en zijn vrouw Sara in Londen, waar hij een veelgevraagd portrettist van vooraanstaande personen was. Naast portretten schilderde hij ook een aantal sterk perspectivisch werkende binnenplaatsen en trompe-l’oeilstukken. Tijdens zijn verblijf in Londen was hij getuige van de grote stadsbrand van 2 tot 5 september 1666, waarbij het middeleeuwse centrum met 87 kerken en 13.200 woningen voor 80 procent afbrandde. Van Hoogstraten wijdde aan deze ingrijpende gebeurtenis een gedicht De vliegende faem, met het droevig bescheit van den brand der stad Londen. In 1666, tijdens zijn verblijf in Londen, werd door Henricus Hondius in Den Haag een door Van Hoogstraten berijmd treurspel uitgegeven, getiteld Dieryk en Dorothé of de verlossing van Dordrecht. Eind 1667 keerde hij, na enige tijd in Den Haag te hebben gewoond en gewerkt als meester-schilder, terug naar Dordrecht en kocht voor 2.000 gulden een huis aan het Steegoversloot. Ook vatte Van Hoogstraten zijn taken voor de Munt weer op. Een jaar later werd hij betaald voor het maken van een tweede muntersstuk, waarop hij zichzelf afbeeldde met de door keizer Ferdinand III geschonken gouden ketting met medaille.

Als gevolg van ‘een lichaems-kwaal’ verslechterde zijn gezondheid. Samuel van Hoogstraten overleed 19 oktober 1678 en werd begraven in de Munterskapel in de Grote Kerk van Dordrecht, evenals zijn vrouw Sara, die een maand later, op 22 september 1678, overleed. Hun graf is niet meer aanwezig.

In 1678 verscheen van zijn hand het geschrift Inleyding tot de hooge schoole der schilderkonst: anders de zichtbaere werelt. Van Hoogstraten toonde met dit boek de belangrijkste Nederlandse kunsttheoreticus te zijn van de zeventiende eeuw. De recente herontdekking en herwaardering van dit werk gaf de afgelopen decennia aanleiding tot een aantal belangrijke aan Van Hoogstraten en zijn ideeën gewijde dissertaties en publicaties. Onder andere Brusati (1993), Blanc (2008), Weststeijn (2008 en 2013) en De Mare (2012).

Bronnen en literatuur
NNBW 7, p. 836-838.
S. van Hoogstraten, Inleyding tot de hooge schoole der schilderkunst, anders de zichtbaere werelt (Rotterdam 1678).
A. van Houbraken, De groote schouburgh der Nederlantsche konstschilders en schilderessen, deel 2, p. 155-167 (‘s-Gravenhage 1753).
W. Dolk, Het serment van de Munt van Holland te Dordrecht II, in: Jaarboek van het Centraal Bureau voor Genealogie 1951, p. 47-106.
De Zichtbaere werelt, schilderkunst in de Gouden Eeuw in Hollands oudste stad, tentoonstellingscatalogus Dordrechts Museum (Zwolle 1992).
M. Roscam Abbing, De schilder & schrijver Samuel van Hoogstraten 1627-1678 (Leiden 1993).
Th. Weststeijn, The Visible World (Amsterdam 2008).
H. de Mare, Huiselijke taferelen. De veranderende rol van het beeld in de Gouden Eeuw (Nijmegen 2012).
Th. Weststeijn (ed.), The universal art of Samuel van Hoogstraten (1627-1678) (Chicago University Press 2013).

Auteur: Herman A. van Duinen (juli 2013)
Bron: Regionaal Archief Dordrecht

Presentatie van “De aanbidding der koningen”

Woensdag 19 december 2018 werd de plaatsing van het schilderij van Dirk van Hoogstraten in het Dordrechts Museum gevierd tijdens een officieel moment in bijzijn van pers en familieleden. 

Annette de Vries, hoofd collecties bij het Dordrechts Museum, is ontzettend blij met de nieuwe aanwinst. ,,Het past heel goed in onze collectie’’, vertelt ze. ,,We hadden al een aantal werken van zijn zoon Samuel, die van zijn vader Dirk het vak leerde. Samuel was één van de belangrijkste Dordtse schilders, die later in de leer ging bij Rembrandt.’’

De presentatie is zeker niet door de pers onopgemerkt gebleven, de selectie van onderstaande links zijn hier getuige van:

DordtCentraal.nl

AD.nl

RTV Dordrecht

Videoverslag RTV Rijnmond